LGBTQ+ in het MSK

Internationale ontwikkeling

Sinds enkele jaren gaan musea steeds meer op zoek naar meer diverse invalshoeken in hun collecties: het zogenaamde "queeren" van de collectie. Ze brengen verborgen of vergeten verhalen naar boven, en telkens blijkt daarbij hoe divers gender, geaardheid en seksualiteit doorheen de geschiedenis werden beleefd en hoe weinig dit in de musea eigenlijk aan bod komt.

In 2021 ging het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK) te rade bij het Victoria & Albert Museum in Londen en het Amsterdam Museum, waar soortgelijke trajecten een groot succes kennen. Gewapend met een reeks tips klopte de dienst publiekswerking vervolgens aan bij (kunst)historici Jonas Roelens en Thijs Dekeukeleire, en samen gingen ze op zoek naar ‘andere’ verhalen in de museumzalen.

Al snel kwam een reeks opties aan het licht, uitmondend in de eerste LGBTQ+ rondleiding ooit in een Belgisch museum voor schone kunsten.

Twaalf keer ‘anders’

Een 17^de-eeuws familieportret waarop de jongetjes lange kleedjes dragen. Een groots schilderij met de transformatie van Hermaphroditus. Scènes van de godin Artemis en haar vrouwelijke gezellen, of het oudste portret van een ‘man die een relatie had met een man’ in de Gentse collectie: het zijn enkele van de haltes in de tour. In de rondleiding worden zo'n 10-tal werken uitgelicht.

Sommige kunstwerken belichten de LGBTQ+ geschiedenis rechtstreeks. Andere zijn meer impliciet: een monumentaal Laatste Oordeel brengt de vervolging van homo’s en lesbische vrouwen in Middeleeuws Europa in het vizier, terwijl het portret van een gynaecoloog doet stilstaan bij de medische benaderingen van seksualiteit. Over alle stops heen wordt duidelijk hoe uiteenlopend er vroeger naar gender en geaardheid werd gekeken, en dat doet nadenken over hoe we hier vandaag mee omgaan.

Blinde vlekken wegwerken

De tour is helemaal samengesteld en uitgeprobeerd door leden van de LGBTQ+ gemeenschap, en de boodschap is duidelijk: LGBTQ+ thema’s hangen overal in de zalen maar bleven jarenlang verborgen. Het betrekken van zoveel mogelijk verschillende stemmen was een absolute voorwaarde én meerwaarde: tijdens twee intensieve testsessies kwamen een reeks aandachtspunten en dankzij deze feedback kon een meer genuanceerd verhaal verteld worden.

Het museum vindt het hoog tijd om die blinde vlek weg te werken. Bezoekers worden uitgenodigd om, ongeacht hun gender of geaardheid, stil te staan bij thema’s waar ze misschien nooit eerder over nadachten. Tegelijk worden LGBTQ+ bezoekers voor het eerst rechtstreeks aangesproken in de zalen.

Een groot succes

Al snel bleek dat het museum met dit nieuwe aanbod een belangrijke nood invult: de rondleiding haalde overal de pers en werd op een mum van tijd tientallen keren geboekt. Ouders komen met kinderen, scholen gebruiken de rondleiding om deze thema's met de klas te bespreken. En museumbezoekers kijken eens op een heel andere manier naar de Gentse collectie.

De diversiteit aan deelnemers bevestigde ook wat het museum had gehoopt: dat dit een rondleiding is 'door de queer gemeenschap' maar zeker niet alleen 'voor de queer gemeenschap'.

Het MSK ziet dit als een belangrijke stap in de zoektocht naar nieuwe invalshoeken die de collectie verrijken en actualiseren. Het is bovendien geen ‘definitieve’ tour. Verschillende andere kunstwerken kunnen in de toekomst nog aan bod komen, en bezoekers hebben zelf misschien hun eigen visie of verhalen om te delen.

De rondleiding op reservatie aangeboden voor groepen en gaan verschillende malen per jaar instaprondleidingen door waarop je individueel kan intekenen. In de toekomst plant het MSK nog meer queer programmatie.